Omni-channel için bayilerini doğru organize edebilen firmalar avantaj sağlayacak

Kategori Mağazacılığı Derneği Başkanı Serhan Tınastepe

Covid-19 salgını sağlığın haricinde ekonomik olarak da derin etkiler yaratıyor. Özellikle perakende sektörü salgından yakın derecede etkileniyor. Sizce salgının perakendeye etkisi nasıl oldu?

Perakende sektörü, içinde çok farklı kanalları ve kategorileri barındıran bir yapıya sahip. Ben bu süreçte etki analizini yaparken, bunu; bu süreçten fayda sağlayanlar-az etkilenenler-orta düzeyde etkilenenler ve çok etkilenenler olarak sınıflandırdım. Online perakende ve gıda perakendesi bu süreçten fayda sağlayanlar. Teknoloji-beyaz eşya kategori perakendesi az etkilenenler arasında. Moda ve tekstil perakendesi orta düzeyde, sinema-çocuk oyun alanı-restoran işletmeleri gibi perakendeciler ve AVM’lerde perakendecilik yapanların tamamı ise çok etkilenenler arasında sayılabilir.

AVM’ler açılıyor, mağazalar kepenk açıyor. Perakendede normalleşme süresi sizce ne kadar ve nasıl sürer?

Bu salgın tamamen hayatımızdan çıkmadan bir normalleşmeden bahsedemeyiz. Sadece kendimize çizdiğimiz sınırları biraz daha gevşeteceğimiz ve salgından korunmanın kurallarına göre yaşayacağımız yeni bir döneme giriyoruz. Özellikle yurt dışındaki perakende derneklerinden ve küresel perakendeci üyelerimizden aldığımız bilgiler bize şunu gösteriyor. Dönüş sürecinde ilk birkaç hafta “intikam alışverişi” ve “acil ihtiyaç” nedeniyle bir talep yaşanıyor fakat sonrasında bu talep eğrisi oldukça düşüyor. Sonrasında ise her geçen hafta artarak ilerliyor. 1 aydır dönüşünü sağlamış olan ülkelerde perakendeciler henüz bir yıl evvelin aynı ayına göre cirolarının %60’larına yeni varabilmişler. Tabi bu kategori bazlı değişiklik göstermekte. %100’üne ulaşan da var, %20’lerde olan da var. Ancak ortalama %60 denilebilir. Caddelerde toparlanma daha hızlı olurken, AVM’lerde toparlanma daha yavaş ilerliyor. Birçok ülkede bu durum bir ekonomik daralmayı da tetiklemiş durumda. Ülkemizde bu sürecin nasıl yaşanacağı da belirsizliğini koruyor. Bu kadar belirsizliğin olduğu bir yerde öngörüde bulunmak oldukça zor fakat perakendecinin eski cirolarına dönmesi biraz vakit alacak gibi görünüyor.

Covid-19 salgını sonrasında perakende dünyası nasıl değişecek ve şekillenecek?

Öncelikle tüketicinin bir numaralı önceliği sağlık olacak. Perakendeciler artık tüketicilerine güvenli bir alışveriş deneyimi yaşatmak durumundalar. Tüketici, kendini güvenli hissetmediği bir mağazadan alışveriş yapmayacak.

Perakendenin yıllardır hazırlık yapmakta olduğu, herkesin gelecek projeleri arasında yer alan dijital dönüşüm, omni-channel, yeni nesil perakende, e-ticaret gibi konular artık oldukça hız kazanacak. Bu salgın artık dijital dönüşümün fiilen başladığı bir milat olmuştur denilebilir.

Tüketicilerin davranışlarında nasıl değişiklikler bekliyorsunuz? Sizce perakende firmaları buna karşılık nasıl hareket etmeliler?

Tüketici hem ekonomik olarak hem de psikolojik olarak şüphesiz ki bu süreçten çok olumsuz etkilendi. Her şeyden önce güvenilir bir müşteri deneyimi talep edecekler ve taleplerini olabildiğince erteleme yoluna gidecekler. Sadece talebi takip eden değil ayrıca talep yaratan firmalar, müşterilerine bir değer vadeden firmalar, müşterisi hangi kanaldaysa ona o kanalda merhaba diyebilen, hızlı aksiyon alabilen firmalar bu süreçte ön plana çıkacaklar.

Salgın sonrasında AVM’ler, satış ve dağıtım kanalları ve bayi teşkilatlarında da önemli değişimler bekleniyor. Sizce satış, pazarlama ve dağıtımda nasıl bir dünya bizi bekliyor?

Çok radikal değişiklikler beklemiyorum ama bir değişim süreci tetiklendi denilebilir. Artık bu kadar fiziki mağazaya, bu kadar AVM’ye ihtiyaç olup olmadığı tartışılacak. Sermaye yapısı kuvvetli olmayan, işini düzgün yürütemeyen, değişime direnen, nakit akışını düzgün yönetemeyen, ticari ekosistemini ayakta tutamayan yüzlerce belki binlerce küçük-büyük işletme maalesef küçülecekler ya da sistemin dışına çıkacaklar. Bayi teşkilatları ülkemizde kadim bir gerçek. Birçok firma gücünü buradan alıyor. Burada da elindeki gücü doğru kullanan firmalar önemli avantajlar sağlayacaklar. Omni-channel için bayilerini doğru organize edebilen firmalar rakiplerine karşı müthiş bir rekabet avantajı sağlarlar. Bayilerin de firmaların bu konudaki gücünü ve know-how’ını önemsemeleri ve iş birliğine açık olmaları gerekiyor. Kısacası, salgın sonrası tetiklenen ve gün geçtikçe hızı artan bu değişim sürecine uyum sağlayanların ayakta kalacağı yeni nesil bir perakende dünyası bizleri bekliyor olacak.

Dijitalleşme salgın sonrasında perakende dünyasında bazı değişikliklere neden olacak. Sizce perakende bu dijitalleşme sürecini nasıl yaşayacak?

Eskiden ekmek aslanın ağzında derlerdi. Sonrasında ağzında da değil ekmek aslanın midesinde denildi. Şu an ekmek nerde derseniz, ekmek için aslanla fazla uğraşmayın derim, ekmek artık aslanın vücudundan çıktı. Ekmek artık dijitalde. Dijitalleşme demek, mağazacılığın bitmesi demek değildir. Tam tersi, mağazaların dijitalleşmesi demektir, iş modellerimizin dijitalleşmesi demektir, çalışanların dijitalleşmesi demektir. Fiziken dokunmadığımız, görmediğimiz, hissetmediğimiz tüketicilerden, dijitalleştirdiğimiz iş modelimiz sayesinde para kazanmak demektir. Bu süreci son derece hızlı yaşayacağız. Çünkü herkes, bu süreçte, yıllardır yapmak için uğraştığımız bu dijitalleşme projelerinin birkaç haftada nasıl yapılabildiğini gördü. Pandemi sürecinde tam 3 milyon yeni insan dijital ortamda harcama yaptı. Onun kolaylığını gören bir tüketici mutlaka o alışkanlığını devam ettirecektir. Düşünsenize, harcama ligine 2000’li yıllarda doğanlar girmeye başladı. Onların alışveriş alışkanlığını yakalayamayanlar, işletmelerini, markalarını geleceğe taşıyabilirler mi?

Kategori Mağazacılığı Derneği (KMD) olarak pandemi döneminde nasıl bir süreç geçiriyorsunuz? Yaptığınız çalışmalardan genel olarak bahseder misiniz?

Bu süreçte son bir yılda yapmadığımız kadar çok toplantı yaptık. Başkanlığım maalesef çok zor bir döneme denk geldi ama hepimiz için çok öğretici bir süreç oldu, hala da oluyor. Öncelikle üyemiz olan her perakendeciyle birlikte mecburen, müthiş bir belirsizlik ve bilinmeyenin olduğu bir sürece adım atmak zorunda kaldık. Bu süreçte ortak akıl, istişare ve bilgi paylaşımı, aklımızı kurcalayan birçok soruna yanıt bulmamızı sağladı. Üye şirketlerin iyi uygulamaları hepimiz için çok ufuk açıcı oldu. Küresel üyelerimizin pandemiye daha önce yakalanmış diğer ülkelerdeki deneyimleri, önümüzü bir nebze aydınlattı ve doğru planlamalar yapmamızı sağladı. Ticaret ve Hazine Maliye Bakanlıkları ile yapılan en üst düzeyde telekonferanslarla, her hafta üyelerin sorunlarını düzenli paylaşarak, kamunun; ihtiyaçlarımızın önemli bir kısmını gidermesi sağlandı. Üyelerle olan dayanışmamız, AVM’lerle olan ilişkilerin de doğru bir zemine oturmasında fayda sağladı. TAMPF nezdinde ve TOBB Perakendecilik Meclisi’nde diğer perakendecilerle dayanışma içerisinde yaptığımız çalışmalarda da sektörün nabzını tutma ve sorunlara çözüm üretme imkânımız oldu. KGF ve benzeri finansman olanaklarının artırılması-kısa çalıma ve şartlarının iyileştirilmesi-ücretsiz izin imkanı-perakendenin mücbir sebep kapsamına alınması-kapalı kalınan dönemde AVM’lerin kira almaması-yeni dönemde AVM’lerin kiralarda indirim yapacağını açıklaması gibi konular, yaptığımız bu çalışmalar neticesinde şekillendi ve alınan bu kararlar tüm perakendecinin üstündeki bu ağır yükü bir nebze hafifletti.

Genel olarak sektöre vermek istediğiniz bir mesaj var mıdır?

Zor bir dönem bizi bekliyor. Değer zincirinin tamamı bu süreçte bir bedel ödeyecek ama enseyi karartmamak lazım. Biz krizlere çok alışık bir toplumuz, emin olun bunu da aşarız. Bu süreci aşmamız için ihtiyacımız olan şeyler; önce sağlık, sonra; açık ve şeffaf bir iletişim, dayanışma, değişime uyum ve likiditeyi doğru yönetme. İşimize her zamankinden daha çok sahip çıkıp bu süreci aşacağımıza inanıyorum. Tüm Dağıtım Kanalı Dergisi okuyucularına sevgi, saygı ve selamlarımı iletiyorum, onlara sağlık diliyorum.