Yürürlükte bulunan borçlar kanunumuzun 112. maddesine göre “Borç hiç veya gereği gibi ifa edilmezse borçlu, kendisine hiçbir kusurun yüklenemeyeceğini ispat etmedikçe, alacaklının bundan doğan zararını gidermekle yükümlüdür.” Görüleceği üzere yasanın bu konudaki daha ilk düzenlemesi dahi borcunu ifa edemeyen iyi niyetli borçlunun sıkıntısını ortaya koymaya yeter niteliktedir.
Öyleyse borçlunun temerrüdü yani direnimi nasıl gerçekleşir ve koşulları nelerdir. Borçlar yasamızın 117. maddesinde bu durum şöyle düzenlenmiş; “ Muaccel bir borcun borçlusu, alacaklının ihtarıyla temerrüde düşer. Borcun ifa edileceği gün, birlikte belirlenmiş veya sözleşmede saklı tutulan bir hakka dayanarak taraflardan biri usulüne uygun bir bildirimde bulunmak suretiyle belirlemişse, bu günün geçmesiyle; haksız fiilde fiilin işlendiği, sebepsiz zenginleşmede ise zenginleşmenin gerçekleştiği tarihte borçlu temerrüde düşmüş olur. Ancak sebepsiz zenginleşenin iyiniyetli olduğu hâllerde temerrüt için bildirim şarttır.”
Yasa metninden, borçların doğum sebeplerini de kolaylıkla ve ana hatlarıyla sıralayabiliriz. Örneğin bir alım-satım akdi gibi “Sözleşmeden Doğan Borçlar”, “Haksız Fiilden Doğan Borçlar” ve “ Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borçlar”. Hangi sebepten doğar ise doğsun borçlunun 117. maddeye göre temerrüde düşmesi yani borcunu ödememekte direnmesinin, alacaklının ihtarına bağlı olduğu açıkça düzenlenmiştir. Başka bir ifade ile alacaklı 117. maddedeki ihtar şartını yerine getirmeden borçluya karşı temerrüt hükümlerinden istifade edemeyecektir.
Tabiidir ki, alacağın muaccel olması yani borçludan hukuken talep edilebilir olduğunu da bir ön şart olarak tekraren belirtmek isteriz.
Borçlunun ihtar edilmesinin önemi ise örneğin tahsilata konu alacak için talep edilecek faizin yüksek oranlı oluşudur. Diğer deyişle temerrüt faizi olmasıdır. Faiz ve temerrüt faizinin miktar ve oranları konusu bir başka yazımızın konusu olacağından burada ayrıntılarına girmiyoruz. Ancak, geç ifanın bir diğer sonucu da TBK 118. maddesinde düzenlenmiştir. “Temerrüde düşen borçlu, temerrüde düşmekte kusuru olmadığını ispat etmedikçe, borcun geç ifasından dolayı alacaklının uğradığı zararı gidermekle yükümlüdür.”
Bir diğer durum da borçlunun beklenmeyen halden doğan sorumluluğudur. TBK 119- “Temerrüde düşen borçlu, beklenmedik hâl sebebiyle doğacak zarardan sorumludur. Borçlu, temerrüde düşmekte kusuru olmadığını veya borcunu zamanında ifa etmiş olsaydı bile beklenmedik hâlin ifa konusu şeye zarar vereceğini ispat ederek bu sorumluluktan kurtulabilir.”
Borçlar Kanunumuzun bu doğrultuda olarak; karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde taraflardan biri temerrüde düştüğü takdirde diğerinin, borcun ifa edilmesi için uygun bir süre verebileceği veya uygun bir süre verilmesini hâkimden isteyebileceği de düzenlenmiştir. (Madde 123)
Bazen süre verilmesini gerektirmeyen durumlarda vardır ve bu husus 124. Maddede aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
1. Borçlunun içinde bulunduğu durumdan veya tutumundan süre verilmesinin etkisiz olacağı anlaşılıyorsa.
2. Borçlunun temerrüdü sonucunda borcun ifası alacaklı için yararsız kalmışsa.
3. Borcun ifasının, belirli bir zamanda veya belirli bir süre içinde gerçekleşmemesi üzerine, ifanın artık kabul edilmeyeceği sözleşmeden anlaşılıyorsa.
Yukarıda 123. madde gereğince alacaklının borcun ifa edilmesi için uygun bir süre verebileceği veya bunu hakimden isteyebileceğini belirtmiştik. İşte bu madde, uygulamada ve yargılamalarda oldukça önemli ve kapsamlı olup, yasamızın 125. maddesinde düzenlenmiştir. Bu sebeple de bir sonraki yazımızın konusunun Borçlar Yasamızın 125. maddenin incelenmesine ayıralım ve siz değerli okurlara şimdilik veda edelim.
Hepinize bol kazançlı ve ödeme kolaylıklı günler diliyoruz.
İlk yorum yapan olun